Naam:	Hoofdkantoor De Nederlandsche Bank N.V. Frederiksplein Amsterdam
Type:	bankgebouwen; ,kantoorgebouwen;
Opdrachtgever:	De Nederlandsche Bank N.V.
Uitgevoerd:	ja
Bestaand:	ja
Architecten:	Abma, J., 1991, uitbreiding-; Duintjer, M.F., 1983, uitbreiding (niet uitgevoerd)-; Pronk, C.J. (Ingenieurs- en Architectenbureau Langhout en Huism); Nicola�, J.J.F. (Ingenieurs- en Architectenbureau Langhout en Huism); Koenen, H.P.M. (Ingenieurs- en Architectenbureau Langhout en Huism); Huisman, W. (Ingenieurs- en Architectenbureau Langhout en Huism); Prent, J.; Salomonson, H.; Heiden, P.A.v.d., 1960, 1968, medewerking-; Goede, P.H., 1960, 1968, medewerking-; Cox, D.H., 1960, 1968, medewerking-; Duintjer, M.F., 1960, 1968;
Bijdragen:	Rietschoten en Houwens Electrotechnische Maatschap, van Elden N.V., Raadgevend Adviesbureau Berenschot N.V., Adviesbureau van Zelm, J.P. van Eesteren -uitvoering-, Chapon, Jules -wand van metaal en glas in de ingangshal-, Zadkine, Ossip -beeld op het gevelbordes aan het Frederiksplein-,
Adres:	Frederiksplein, Amsterdam;

Bijzonderheden:

In 1954 schreef De Nederlandsche Bank een prijsvraag uit voor nieuwe huisvesting van de bank aan de Oude Turfmarkt. Het programma van eisen werd aan zes architecten voorgelegd, waaronder Berghoef, Dudok en Duintjer. In het programma van eisen werd gevraagd naar een architectonische opzet die de karakteristieke sfeer van de oude binnenstad niet zou verstoren en nieuwe schoonheid aan de oude luister zou toevoegen. Ook werd gevraagd om een gebouw dat gefaseerd kon worden uitgevoerd zodat de bedrijfsvoering geen vertraging zal oplopen tijdens de bouw. Omdat geen van de ontwerpen tot tevredenheid stemde, werd de deelnemers gevraagd hun ontwerpen te herzien. Ook Duintjer diende nogmaals een ontwerp in en daarmee won hij de prijsvraag; naar de mening van de jury was hij erin geslaagd een gebouw voor 1200 medewerkers te ontwerpen dat zich soepel voegde in de binnenstedelijke schaal. Een deel van de voorzieningen, kluizen, archiefruimten en parkeervoorzieningen, werd onder de grond gedacht om te voorkomen dat het gebouw teveel de hoogte in moest. Duintjer hield zich in zijn ontwerp aan de rooilijnen; door lichthoven in het gebouw te brengen wordt een zeer effici�nte ruimtebehandeling bereikt. Ook in hoogte voegde het gebouw zich naar de omliggende bebouwing. Het ontwerp werd geprezen om zijn gesloten plint die 'de degelijkheid en geslotenheid van het bankbedrijf tot uiting brengt'. Waar in het eerste ontwerp het gebouw nog aan alle kanten gesloten was tot aan de plint, werd in het tweede het gebouw langs de Grimburgwal opgetild, waarmee een ellipsvormig plein ontstond. Toch werd het ontwerp niet uitgevoerd. Er was nog een andere gegadigde voor dezelfde locatie, de Universiteit van Amsterdam, die uitbreidingsplannen had. Daarnaast ontstond binnen de Amsterdamse gemeenschap veel onrust over de omvang van het bankgebouw en de sloop van een aantal monumenten. Men was bang voor een doods gevelbeeld op deze prominente plek. Dit bracht de burgemeester van Amsterdam ertoe om De Nederlandsche Bank een grondruil voor te stellen: het Turfmarktcomplex in ruil voor een terrein aan het Frederiksplein. Duintjer kende die locatie goed, hij had er samen met Komter een ontwerp heeft gemaakt voor een nieuw stadhuis. Een verhuizing naar een nieuwe locatie bood de bank het voordeel dat een uitvoering in fasen niet nodig was en de bedrijfsvoering tijdens het bouwproces geen vertraging zou oplopen. De bank ging in op het voorstel en Duintjer kreeg de opdracht om een ontwerp te maken, dat in 1967 gereed was: een carr� van 100 bij 120 meter met drie en plaatselijk vier lagen, met daarin twee grote binnenhoven en een 72 meter hoge toren, uit het hart van de Utrechtsestraat geplaatst om visuele afsluiting daarvan te voorkomen. De bank leek zich te willen ontdoen van het traditionele vestingkarakter; de uitstraling van de laagbouw oogde zeer transparant met bijna verdiepingshoog glas. Omdat er vanwege de veiligheid rondom een hekwerk voor de transparante gevel geplaatst moest worden, is een groot deel van de transparantie verloren gegaan. Door de laagbouw van 15 meter hoog past het complex zich aan bij de omringende bebouwing. Ook in de kleurstelling past het gebouw zich aan, met zijn in beton geschokte bruine tegels. De toren is iets geslotener dan de onderbouw door de hogere borstwering tussen de aluminium kozijnen. Het gebouw heeft twee lagen onder de grond over het hele kavel, waarin de kluizen liggen voor het Nederlandse goud en verder plaats is gemaakt voor parkeervoorzieningen en schuilkelders voor het personeel. In de laagbouw bevinden zich de publieke ruimten, zoals een grote kashal, maar ook de directiekamers en vergaderruimten. In de hoogbouw is het kantoorpersoneel gehuisvest. Het gebouw is geconstrueerd uit beton met grote paddestoelkolommen op de onderste verdiepingen. Het beton is vrijwel overal schoon in het zicht gehouden, waarbij van verschillende bekistingtechnieken gebruik is gemaakt. Zo ziet men op de betonplafonds de afdrukken van de ongeschaafde delen met wisselende breedtemaat van de bekisting. Deze zelfde techniek is toegepast bij een aantal kolommen. Grotere vlakken zijn vaak uitgevoerd met betontriplex, waarvan een deel transparant is gekleurd. Ook in de bovenbouw is veel van de zwart geschilderde staalconstructie in het zicht gehouden. Er zijn proeven genomen om inzicht te krijgen in het gedrag van de wind op en rondom het gebouw. Duintjer heeft voor zijn dood in 1983 nog een plan gemaakt om de lagere gedeeltes van de bank met een verdieping te verhogen. In 1991 kwam echter een uitbreiding gereed in de vorm van een tweede toren van Jelle Abma, 'de Satelliet' genaamd . Het gebouw veroorzaakt tot de dag van vandaag controverse voornamelijk vanwege de gevoelige plek waar het is gebouwd en de nostalgische herinneringen, die het Paleis voor Volksvlijt nog steeds oproept. Het bebouwd oppervlak is 13.300 m2, het totale vloeroppervlak 57.000 m2 en de inhoud 250.000 m3. De totale bouwkosten zonder installaties bedroegen fl. 66.000.000; de installatiekosten fl. 19.000.000.

  Literatuur