Naam:	Kantoor Hoofdbestuur PTT De Savornin Lohmanplein Den Haag
Type:	kantoorgebouwen;
Opdrachtgever:	Rijksgebouwendienst (intern)
Uitgevoerd:	nee
Architecten:	Bremer, G.C. (Rijksgebouwendienst), 1939, 1947;
Adres:	De Savornin Lohmanplein, Den Haag;
Archiefgegevens:	Haags Gemeentearchief/Gemeentelijke Dienst der Stadsontwikkeling, toegang nr. 48

Bijzonderheden:

Het hoofdbestuur van de PTT, dat in de twee gebouwen aan de Kortenaerkade was gevestigd, kampte in de jaren dertig met ruimtegebrek. In eerste instantie ontstond er een plan om deze twee gebouwen met een nieuw kantoorcomplex aan de De Ruyterstraat uit te breiden of een nieuw gebouw aan het Spui zetten. De twee oplossingen werden niet bevredigend gevonden. In 1939 werd bekend gemaakt dat het hoofdbestuur een nieuw gebouwencomplex aan het einde van de Laan van Meerdervoort bij Kijkduin, later De Savornin Lohmanplein genoemd, zou krijgen. Bremer tekende een spectaculair groot kantoor, dat door hem zelf het 'Luchtkasteel' werd genoemd. Van Nieuwpoort publiceerde bij zijn artikel over Bremer twee versies van het plan voor het De Savornin Lohmanplein: een modernistische en één meer traditionele. Deze tekeningen zouden in het Archief van het Museum voor Communicatie te Den Haag en in het privé-archief van Bremer zijn. Helaas zijn beide nu spoorloos.In het boek De Rijksbouwmeesters wordt gesteld dat Bremers plan, waaraan een groot aantal functionarissen van de Rijksgebouwendienst werkte, mogelijk voor een deel bedoeld was als werkverschaffing (vrijwaring van de Arbeitseinsatz) voor de in de oorlogsjaren haast werkloze nieuwbouw- en constructieafdeling van de dienst. De rijksarchitect M. Bolten beweerde daarentegen dat het een serieus plan was en dat de wegen naar het plein in Den Haag al waren aangelegd. Boltens uitspraak wordt bevestigd door verschillende documenten. Er is een krantenartikel van 11 maart 1939 over het plan en ook een brief van 2 juni 1939 van de directie van het Postmuseum aan Bremer. Deze betreft het ontwerpen van een nieuw Postmuseum in de buurt van het gebouw voor het Hoofdbestuur van de PTT aan het De Savornin Lohmanplein. Verder wordt het gebouw ook genoemd in een 'gedeeltelijke herziening van het plan uitbreiding 's-Gravenhage West' bij raadsbesluit van 17 juli 1939. Bovendien is er een brief van juni 1947 van de directeur van de Gemeentelijk Dienst voor de Wederopbouw aan de toenmalige rijksbouwmeester G. Friedhoff, waarin is vermeld dat de bouw van het grote project niet doorging.Het complex had in beide ontwerpen een H-vormige plattegrond, waarvan de vleugels tien bouwlagen omvatten. De twee evenwijdige, lange vleugels waren door middel van zes corridors en loopbruggen met het middelste bouwlichaam verbonden. In het middelste bouwlichaam was de ingang die door een laag afgerond bouwlichaam op pilotis werd benadrukt. De twee vleugels hadden afgeronde torenachtige lichamen op de kortste zijden, die sterk aan het Stationspostgebouw in Den Haag doen denken.Qua monumentale opzet volgde het complex dezelfde lijn als de gebouwen van de KLM van D. Roosenburg (1887-1962) en van Shell van J.J.P. Oud (1890-1963), beide in Den Haag. Het boek De Rijksbouwmeesters maakt terecht met betrekking tot het middengedeelte van een van de twee ontwerpen een associatie met de tekeningen van de Italiaanse architect A. Sant'Elia (1888-1916). Het hele ontwerp lijkt ook sterk op de gebouwen van het project aan de Via Roma in Turijn van G. Pagano (1896-1944) uit 1931.

  Literatuur