Naam:	R.K. Kerk Onze-Lieve-Vrouwe Moeder van Smarten en pastorie Haalderen
Type:	kerken; ,pastorie?n;
Opdrachtgever:	pastoor Van der WeyKerkbestuur
Uitgevoerd:	ja
Bestaand:	ja
Architecten:	Valk, H.W., 1931; Valk, H.W., 1957, herstel oorlogsschade toren-; Valk, G.H.F., 1957, herstel oorlogsschade toren-; Valk, H.W.J.; Sluijmer, Joh.H., 1958, nieuwbouw toren-;
Bijdragen:	Van der Plas, Rosmalen -uitvoering-, Stoffels, Bemmel -uitvoering herstel oorlogsschade-,
Adres:	Van der Mondeweg 24, 6685 BP, Haalderen;
Archiefgegevens:	NAi/SLUI k9;PAGV/ongesorteerd;RANB-collectie Valk/199-3.37, 324-330

Bijzonderheden:

De eerste gesprekken over deze nieuwe kerk hadden plaats in 1930. Valk maakte met de bouwpastoor T. van der Wey een 'studiereis' langs een groot aantal kerken. De opdracht luidde een kerk te bouwen voor 600 zitplaatsen. Valk vond dat het gebouw moet passen in de landelijke omgeving van de Betuwe. De eerste ontwerpen moesten worden aangepast omdat bleek dat gerekend moest worden op een groter aantal kerkbezoekers (700). Valk stelde voor om een groot formaat stenen te gebruiken en hoge vensters toe te passen aan de zuidzijde van de kerk. De definitieve ontwerpen kwamen moeizaam tot stand omdat de bouwpastoor niet kon besluiten over de vormgeving van de pastorie. Op 12 mei 1932 kon worden aanbesteed en aan de aannemer Van der Plas uit Rosmalen werd het werk gegund. Op 6 augustus 1932 werd de eerste steen gelegd. Het ontwerp van Valk is ook hier gebaseerd op het grondplan voor een christocentrisch kerkgebouw: een brede middenbeuk met smalle zijbeuken, de dwarsbeuken als 'krukken' haaks op het schip. Het schip wordt aan de voorzijde afgesloten door een rechthoekige toren, waarin een voorportaal met twee toegangsdeuren. Aan de voorzijde van de toren bevindt zich de toegang in een uitbouw, die is voorzien van een lessenaardak. Het silhouet van de kerk wordt bepaald door de brede westtoren, de diepe en brede dwarsbeuken en het verhoogde dak, met klokkenstoel. Ook valt de oplossing van de lichttoetreding in de lichtbeuk op: de verhoogde vensters in een kleine topgevel die zijn ingestoken in het zadeldak. De grote, laag doorstekende dakhellingen maken dit ontwerp tot een herkenbare 'Valk-kerk'. Tijdens de 'slag om Arnhem' werden de toren en de eerste travee van deze kerk onherstelbaar beschadigd. In het kader van de Wet Herstel Oorlogsschade diende zich in 1946 de mogelijkheid aan om de kerk te herstellen. De herbouw van de toren viel echter buiten de subsidieregeling. De uitsluiting van de herbouw van de toren was het gevolg van het chronisch tekort aan bouwmaterialen. Valk was voor het herbouwproject niet ter beschikking omdat aan hem, door de B.N.A., een beroepsverbod was opgelegd dat pas in 1948 zou aflopen. Het kerkbestuur was niet voornemens met een 'vreemde' architect in zee te gaan. De oplossing werd gevonden door de architect Joh. Sluymer uit Enschede voor dit werk in te schakelen. Valk kende Sluymer van de bouw van de parochiekerk H. Jacobus den Meerdere, in Enschede. Sluymer voerde de herbouw van de kerk en de pastorie uit, die ook was verwoest. Omdat geen toren mocht worden gebouwd, werd de ru?ne tot op de fundering verwijderd, de eerste travee hersteld aan de hand van de tekeningen van Valk uit 1931, en het schip afgesloten met een topgevelwand. In 1956-1957 werd de toren herbouwd, ook weer aan de hand van de tekeningen uit 1931. In de volksmond heet het, dat de nieuwe toren minder hoog zou zijn dan de oude toren. Volgens G.H.F. Valk werden voor de herbouw dezelfde hoogten aangehouden als op de tekeningen uit 1931. Het komt echter meerdere malen voor dat kerktorens hoger worden gebouwd dan oorspronkelijk op de tekeningen stond aangegeven. De bovenkanten van de torens werden doorgaans als laatste opgetrokken. Als tijdens de bouw bleek dat er te veel stenen waren ingekocht, was de kans groot dat de bouwpastoor opdracht gaf ze verwerken in de toren. Er zijn gevallen bekend uit de praktijk van Valk, waarbij torens 4 tot 5 meter hoger werden uitgevoerd dan op de ontwerpen stond aan gegeven. Valk ontwierp in 1936 ook het bijbehorende parochiehuis.

  Literatuur