Naam:	Centraal station Utrecht
Type:	spoorwegstations;
Opdrachtgever:	Nederlandse Spoorwegen
Uitgevoerd:	ja
Bestaand:	nee
Architecten:	Ravesteyn, S. van, 1936, 1939, verbouwing-;
Bijdragen:	Andriessen, Mari -drie beelden gevel-, Eijck, Charles -beeld hal-, Boon, Jan -mozaïek-,
Adres:	, Utrecht;
Archiefgegevens:	NAi/RAVE 80;NAi/fotocollectie S. van Ravesteyn 002182,002183,010078,010079,01008

Bijzonderheden:

In 1935 werd het oude station in Utrecht als weinig doelmatig en zeer uitgewoond beschouwd, ondanks het feit dat het gebouw in de loop der jaren talrijke verbouwingen had ondergaan. Toen in dat jaar dan ook de nieuwe spoorwegplannen tot uitvoering kwamen, werd door de NS besloten deze gelegenheid aan te grijpen om de gehele begane grond te herzien en te verbouwen. De bovenverdieping, welke uit de bureaus van drie hoofdambtenaren bestond, zou ongewijzigd blijven. Door de sloop van bepaalde spoorweggebouwen naast het station werd nieuwe parkeerruimte gecreëerd, waardoor de bestaande parkeergelegenheid vóór het station kon vervallen. Zo kon de rooilijn van het stationsgebouw naar voren worden gebracht en de ruimte hieraan worden toegevoegd. De oude rijwielstalling verdween eveneens; de nieuwe stalplaats werd onder het stationsgebouw gesitueerd. Uitgangspunten van het verbouwingsplan waren: samenvoeging van de tot dusver gescheiden loketten en uitgangen, en de reizigers langs de kortste weg door het gebouw leiden. Dit laatste geschiedde door het gebruik van de tunneltrap, die naar de overige perrons voerde. De uitgang van de trap naar het eerste perron lag aan de zijkant van het gebouw, zodat de hal en de toegang van de trap geheel in het zuidelijke uiteinde van het gebouw werden ontworpen; de wachtkamers kwamen daardoor meer afzijdig te liggen. Een 'natuurlijke' looplijn voerde de reiziger door het portaal, langs de loketten - waartussen attractieve foto's waren aangebracht om de reislust te stimuleren - naar de perrons. Als hoofduitgang werd de door verbouwing verbeterde, bestaande zuidelijke uitgang bestemd, aan de noordzijde werd een uitgang ontworpen ten behoeve van de aldaar eindigende kopperrons. Hier werden tevens enige winkeltjes gesitueerd. De vrije hoogte onder de verdieping was slecht vier meter en dus betrekkelijk gering voor een grote hal en wachtkamer. Daarom werd aan het gedeelte dat naar voren was gebracht en zich vóór de bovengevel bevond, een grotere verdiepingshoogte gegeven van circa vijf meter. Dit lieten de borstwering van de ramen op de verdieping toe, waardoor het genoemde probleem werd verzacht. De verbouwing op de begane grond was in november 1938 voltooid. Daar de harmonie tussen de nieuwe onderbouw, waarvan de gevel veel glas vertoonde, en het ongewijzigde bovendeel veel te wensen overliet, werd tot een bescheiden aanpassing van dit bovendeel besloten. In december van hetzelfde jaar echter brak een felle brand uit in het noordelijke deel van de bovenverdieping, die deze nagenoeg geheel vernielde. Ook de pas voltooide begane grond liep schade op. Aldus is er ook een nieuwe verdieping gebouwd, waarbij de vrijheid bestond om de nieuwe verdieping tot een geheel te vormen met de onderbouw. In maart 1940 was de bovenverdieping gereed gekomen en werd het gehele station in gebruik genomen. Als onmisbare silhouettering van de langgerekte, lage bouwmassa werden op de gevel een drietal beelden van de beeldhouwer Mari Andriessen geplaatst: Veiligheid, Phoenix en Snelheid. Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de NS (1839-1939) werd door de personeelsraad een geschenk aangeboden in de vorm van een beeld, vervaardigd door Charles Eijck. Dit beeld werd in het centrum van de hal opgesteld. Tengevolge van nieuwe ontwikkelingen en door de toenmalige houding van de NS ten opzichte van verouderde gebouwen, is het station gesneuveld en heeft het onder andere in 1975 plaats moeten maken voor het winkelcentrum Hoog Catharijne. In de grote hal van het huidige Centraal Station staat voor een cafetaria nog het beeld van Charles Eijck.Data: Najaar 1936 - eind november 1938 verbouwing begane grond; zomer 1938 start verbouwing bovenverdieping; 17 december 1938 brand in de bovenverdieping; maart 1939 start bouw nieuwe bovenverdieping; maart 1940 gereedkomst bovenverdieping en ingebruikname van het gehele station.

  Literatuur