Naam:	Woningbouwproject Zwanenburgwal e.o. Amsterdam
Type:	atelierwoningen; ,bedrijfsruimten; ,woningbouwcomplexen;
Opdrachtgever:	Woningbedrijf Centrum-Oost AmsterdamGemeentelijke Dienst Volkshuisvesting Amsterdam
Uitgevoerd:	ja
Bestaand:	2005
Architecten:	onbekend (Heyckmann), 1984, 1986, constructie-; Oorthuys, F., 1982, 1985, medewerking ontwerp, maquette en uitwerking-; Ley, P. De, 1982, 1985; Oorthuys, F., 1982, 1985;
Bijdragen:	Stadswerk BV Hoofddorp -uitvoering-,
Adres:	Zwanenburgwal 58-66 en 70-72 (??184-204, 218-230) , Amsterdam;
Archiefgegevens:	NAi/LEYP 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66,

Bijzonderheden:

Het woningbouwproject Zwanenburgwal is een onderdeel van de Nieuwmarkt en kent in grote lijnen dezelfde problematiek: de oprukkende cityvorming met bijbehorende metroaanleg en verbreding van de Jodenbreestraat ten koste van de oorspronkelijke bebouwing van een kleinschalige werk- en woonbuurt. Het bouwplan omvatte een viertal invullingen met nieuwbouw in de sociale sector, alsmede restauraties van daartussen gelegen bestaande panden. Het betreft een zeer smal bouwblok dat aan ??n zijde begrensd wordt door het brede water van de Zwanenburgwal en aan de andere zijde door de smalle laagbebouwde Ververstraat. Belangrijke afweging was 'wat laat je staan en hoe is de verhouding van de nieuwbouw ten opzichte van de oudbouw'. Daardoor is de bebouwing aan de Zwanenburgwal aanzienlijk hoger dan aan de smalle Ververstraat en dit levert in doorsnede een groot verschil in hoogte op. Oorspronkelijk was het plan om aan de Staalstraat de gevel door te laten lopen, maar dit werd tegengehouden door een pand dat op de lijst van monumentenzorg stond, waardoor de bebouwing om dit pand heen gebogen is. Aan de smalle Ververstraat is een plein ontworpen dat voor extra licht en lucht zorgt. Het pleintje is aan weerszijden omsloten door halfvrijstaande woningen bovenop bergingen en is via een voetgangersonderdoorgang met de Zwanenburgwal verbonden. De van oudsher aanwezige variatie in de bebouwing in dit deel van de binnenstad komt tot uiting in de toepassing van afwisselende bouwhoogtes. De gevelwand aan de Zwanenburgwal krijgt hierdoor eenzelfde soort uitstraling als bij oude grachtenwanden. Ook de vermenging van woon- en werkfuncties draagt daartoe bij. Er zijn winkels, woningen en ateliers, wat tezamen een levendig straatbeeld oplevert. Het plan omvat totaal 27 woningen, 2 atelierwoningen, 5 wooneenheden,1 groepswoning en 2 bedrijfsruimten. De ingangspartijen zijn in al de bouwdelen rondom een binnenplaats. Hieraan liggen trapopgangen, keukens, bergingen en slaapkamers. De woonkamers bevinden zich steeds aan de straatzijden. In alle gevallen gaat het om compacte, lichte woningen, waarbij de transparante puien bijdragen aan de lichttoetreding. Het begane-grond gebied strekt zich uit tot buiten op straat, geheel overeenkomstig de opvatting van de architect: 'Buiten is ook een verblijfsruimte'. Voor elke plek zijn specifieke oplossingen bedacht. Door dezelfde aanpak vormen deze echter een eenheid: tegelwerk voor de begane grond en erboven gepleisterde gevels in drie verschillende pastelkleuren, strookramen met lage borstweringen en afgeronde hoeken. Op de begane grond zijn de straatgevels transparant gehouden. Op het dak van het hoekpand bevindt zich een gemeenschappelijk dakterras. Het hoogste pand - met een licht gebogen pastelgrijze pleistergevel - heeft zeven bouwlagen en heeft vanaf de vierde verdieping een 'begeleid wonen' project van drie verdiepingen. Het okergeel gepleisterde pand wordt aan de Zwanenburgwal door bestaande bebouwing in twee?n gedeeld. Uit het hele project blijkt respect voor de historische omgeving, veel aandacht voor de wensen van de bewoners en zorgvuldigheid in materiaal- en kleurgebruik. De afwerking is voor sociale woningbouw van een ongebruikelijk hoog niveau. De bebouwing levert hierdoor een bijdrage aan de opwaardering van de buurt. Het woningbouwproject aan de Zwanenburgwal was genomineerd voor de Merkelbachprijs 1988. Het juryrapport luidt: 'Aan de Zwanenburgwal, met uitzicht op de zijkant van de Stopera, staan vier verspreide woningblokjes van Paul de Ley, die in verscheidene opzichten bewondering verdienen. Elk blokje is volstrekt anders van maat en massa, hetzij om uiting te geven aan zijn bijzondere ligging, hetzij om zich aan te passen aan zijn buren. Toch worden ze verbonden door hun ingetogen karakter, hun gemeenschappelijke detaillering en de subtiliteit van hun kleuren, zodat ze de gevel van het hele blok tot een soort geheel smeden. De vormen en de toplaag van stucwerk laten binnen en buiten, externe ruimte en een hi?rarchie van half openbaar exterieur, interieur en ten slotte priv?-ruimte, naadloos in elkaar overgaan. Het ontwerp slaagt erin een dans van ruimte en continu?teit te cre?ren, waarin transparantie en licht meesterlijk zijn verwerkt, en doet dat zo moeiteloos dat het volstrekt ongecompliceerd lijkt en zelfs onmerkbaar misleidend. Juist daarin schuilen het reusachtige vakmanschap en de zachte subtiliteit van het ontwerp. Toch hadden enkele juryleden hun bedenkingen om deze gebouwen de prijs toe te kennen. Ondanks hun urbane karakter en hun virtuositeit zijn ze in geen enkel opzicht baanbrekend of innoverend. En de toplaag van stucwerk, die zo'n belangrijke rol speelt bij het verweven van buiten met binnen, onttrekt de constructie en de detaillering aan het oog en lijkt niet alleen een vrijblijvend soort heimwee uit te stralen naar de vloeiende vormen van wat als modern geldt, maar bovendien een weinig gelukkige materiaalkeuze die moeilijk aansluit bij het voornamelijk uit rode baksteen bestaande centrum van Amsterdam. De stuclaag grijpt ook zonder dat ze met een prijs wordt aangemoedigd al ernstig genoeg om zich heen. Toch verdient het gebouw van De Ley erkenning als een voorbeeld van geslaagde stadsarchitectuur en van wat er tot stand gebracht kan worden binnen de beperkingen van de sociale woningbouw.' Het stadsvernieuwingsproject was te zien op de tentoonstelling 'Architectuur 1986' bij de Stichting Wonen, waar de beste bouwwerken van 1986 getoond werden.

  Literatuur