Naam:	Sigarenwinkel ''t Moortje' Amsterdam
Type:	winkels;
Opdrachtgever:	G.H. de Veer
Uitgevoerd:	ja
Bestaand:	ja
Architecten:	Arkel, G.A. van, 1891;
Adres:	Heiligeweg 1-Kalverstraat 190, Amsterdam;

Bijzonderheden:

De sigarenwinkel voor G. H. de Veer (ook wel "t Moortje' naar het beeld van de negerin, dat oorspronkelijk op de hoek van dit woonhuis was geplaatst) werd ontworpen in 1891, aan Heiligewegzijde direct aansluitend bij het Hollands renaissancistisch huis naar een tekening van G. A. Zeeman. Zowel A. W. Weissman als J. C. Breen, Van Arkels biografen, beschouwen dit pand als ??n van de meest kenmerkende voorbeelden uit zijn eerste periode als bouwmeester. Breen prijst de charmante wijze, waarop het `geestig rood van de baksteen ... met de bergsteen schakeert', terwijl A. W. Weissman zijn bewondering uitdrukt voor de 'smaakvolle' manier, waarop de 16de-eeuwsche motieven' hier zijn gebruikt en tot een geheel verwerkt, waaraan een 'zekere oorspronkelijkheid zelfs niet ontbreekt'." Het predikaat Hollandse Renaissance is onbetwist voor het eerst toepasbaar bij dit gebouw. De winkelpui werd 'eenvoudig' ontworpen met italianiserende zeventiende-eeuwse ornamentiek in de vorm van colonetten, opgebouwd uit putti, guirlandes, schelpen en dieren, maar de daarboven opgerichte fa?ade voldeed geheel aan de stilistische kenmerken, zoals De Kruyff die in zijn artikel 'Hollandsche Renaissance' (1885) definieerde. Boogvelden, smeedijzeren muurankers en de zo typerende speklagen van de `berg- en baksteenstijl' bewerkstelligen tezamen met de ornamentiek een krachtige licht- en schaduwwerking. Twee trapgeveltjes rusten op consolebouw en oorspronkelijk was de risaliet aan de rechterzijde nog bekroond door een torentje met peerspits. De twee venstertjes met fronton en schelpvulling in deze voorsprong zijn mogelijk een citaat uit de topgevel van het proveniershuis van Nordingen te Alkmaar (1665), die door Van Arkel tijdens ??n van zijn tochten voor de Noord-Hollandsche Oudheden al tekenend werd vastgelegd. Bijzondere vermelding verdient ook het fries boven de winkelpui, waarin zoals bij Van den Bossche's ontwerp voor Nieuwendijk 98 als in een `nieuw zinnebeeld' de verschillende stadia van de sigarenproduktie werd weergegeven. Onwillekeurig dringt zich bij dit w?nkelwoonhuis een vergelijking op met ??n van Gosschalks eerste ontwerpen in deze stijl, de stoombierbrouwerij De Hooiberg (1866-'67). Bij beide gebouwen is de vaderlandse baksteentraditie geheel hersteld. Beide hebben een schilderachtige skyline met torentje(s) en trapgevels. Was Gosschalks geveloppervlak echter slechts met voorsprongen en lisenen verrijkt, Van Arkel neigt bij dit winkelwoonhuis naar een nog grotere schilderachtigheid met een rijke ornamentiek die opnieuw aan de 16de- en 17de-eeuwse traditie is ontleend.

  Literatuur